“Hoe maak je de juiste keuze bij een dilemma?”
Vandaag vroeg ik op twitter het volgende:
Het is niet dat ik door mijn onderwerpen heen ben, maar ik vind de specifieke uitingsvorm van bepaalde problemen altijd fascinerend, omdat er in de basis eigenlijk maar een paar dingen zijn die de basis vormen voor ál onze shit.
Ik zal de komende tijd regelmatig mijn licht laten schijnen op jullie vragen (iets wat ik natuurlijk ook al via een Minuutje Marnix doe), en vandaag gaat het om het volgende:
“Ik ben verliefd geworden op iemand anders dan mijn huidige partner, en sta vreselijk in dubio of ik daar gehoor aan moet geven, en mijn relatie moet beëindigen om te kiezen voor die ander. Hoe ga je daarmee om?”
Oké.
In dit geval draait het dus om een romantisch dilemma, maar mijn antwoord is net zo relevant voor kruispunten in je carrière, vriendschappen, familietoestanden of bijvoorbeeld je woonsituatie (verhuizen of niet?).
Over de vragen die ons tot wanhoop drijven, de keuzes die ons doormidden lijken te splijten, denk ik inmiddels het volgende.
Een monsterlijk probleem.
Ik zal in dit stuk een beetje abstract moeten worden, maar dat kan volgens mij niet anders als we onze menselijkheid scherp onder de loep nemen en kijken vanuit een breder perspectief naar de dingen die ons zo kunnen opbreken.
Even kijken naar het vertrekpunt:
Bij dit heel herkenbare, menselijke probleem speelt de centrale en vaak terugkerende veronderstelling dat er altijd één ideale, één perfecte keuze is.
Maar dat klopt niet.
Daarnaast is er nóg een belangrijke veronderstelling:
Wij zijn persoonlijk verantwoordelijk voor die ideale keuze.
Ook niet waar.
Zie hier het gemiddelde proces bij een probleem of dilemma:
Het lijkt dat we regelmatig enorm ingewikkelde beslissingen moeten nemen.
Beslissingen die hoe dan ook gigantische gevolgen hebben.
We denken dat we de uitkomst van de verschillende keuzes kunnen overzien.
Daardoor komt er een onredelijk groot gewicht te liggen op de juistheid van die keuzes, een bijna onmenselijke verantwoordelijkheid.
En een monsterlijk probleem is geboren.
Niet om het een of het ander, en sorry dat ik het er zo plompverloren ingooi, maar het niveau waarop wij keuzes maken, keuzes die dus écht van invloed zijn op ons leven, ontstijgt over het algemeen de zandbak niet.
We vinden onszelf heel wat, maar in feite gaat alles vanzelf en zijn zelfs de knopen die we volledig autonoom denken door te hakken het brave resultaat van programmering en conditionering.
En vergeet ook vooral niet dat de allerbelangrijkste beslissing in het leven óóit, de enige die eigenlijk écht relevant is, buiten ons om is genomen:
Het feit dat je überhaupt rondloopt op aarde, dat jij er bent.
Of heb je dat zelf geregeld tijdens een of ander metafysisch onderonsje?
En wat dacht je van je uiterlijk, waar je geboren bent, je genen, je voorkeuren?
Is keurig voor jou bepaald.
Moeiteloos.
Maar zo staan wij er zelf zelden in.
De Ideale Beslissing.
Dilemma’s maken ons intens onzeker.
Zoals gezegd zijn we ervan overtuigd dat er zoiets is als de Beste Beslissing, en dat onze schouders niet alleen de verantwoordelijkheid moeten dragen om te bepalen wat dat precies is, maar tevens bereid moeten zijn alle gevolgen op zich te nemen.
En dáár kunnen we onszelf helemaal gek mee maken.
Er zijn veel te veel variabelen, te veel onzekerheden (en hoe meer je erover nadenkt, hoe meer het er worden).
Het kan te veel kanten op, er zijn te veel mogelijke gevolgen, en omdat onze fantasie letterlijk onbegrensd is, zullen er in ons hoofd, terwijl we zitten te twijfelen, eindeloos veel beren over de weg rennen.
We krijgen simpelweg geen vat op deze slepende issue.
Terwijl we piekeren en zoeken en twijfelen neemt de hoeveelheid ‘Wat nou als’- of ‘stel nou dat’-scenario’s steeds meer plek in, en het probleem wordt groter en groter en alsmaar ingewikkelder en ongrijpbaarder.
En ondertussen willen we nog steeds zeker, absoluut zéker weten dat wat we kiezen de optimale, de allerbeste en ook nog eens de ‘Hier zal ik me nooit voor hoeven schamen’ keuze is.
Elke variabele moet besnuffeld worden, elk pijnpunt getackled, en iedere optie van alle kanten bekeken.
Maar dat is niet de oplossing.
Dat is niet hoe het éigenlijk gaat.
De werkelijkheid is namelijk uitermate simpel:
Je doet iets, of je doet het niet.
En daarna weer.
En dan opnieuw.
En hoe die ene beslissing leidt tot die ene specifieke situatie verderop in de tijd, en óf dat er überhaupt voor zorgt dat we er blij en tevreden mee zullen zijn, wordt pas duidelijk als het duidelijk wordt.
Nooit eerder.
Niemand weet, als hij nu a kiest in plaats van b en dat morgen de allerberoerdste keuze ooit lijkt, of het over een jaar juist misschien wel de perfecte stap blijkt te zijn geweest. Laat staan over tien jaar.
Van onszelf verwachten dat we feilloos kunnen voorspellen hoe iets zal uitpakken is niet alleen belachelijk naïef, maar vooral veel te ambitieus.
Het vraagt te veel van ons.
Dat soort macht en overzicht hebben we helemaal niet.
Wij, mensen, aandoenlijke klungels, hartstochtelijke struikelaars, weten nu eenmaal bizar slecht wat goed voor ons is, wat we nodig hebben of wat ons verder helpt, omdat we vrijwel alleen maar denken in termen van comfort en veiligheid, gedacht vanuit onze huidige kennis en onze actuele situatie.
Wat we altijd weer vergeten is dat we veranderen, leren, groeien en ongelooflijk goed kunnen improviseren, en dat elke keuze die we maken weer nieuwe mogelijkheden oplevert, óók als we eerst even door de stront moeten waden, óók als we in paniek schieten direct nadat we gekozen hebben en de eerste resultaten van die beslissing tekenen zich af.
En wat we ons voorál niet realiseren is dat het leven gewoon doorgaat, altijd, dat er morgen weer een dag is, ook na een in eerste instantie ‘rampzalige’ beslissing, en dat we veel groter en krachtiger en wijzer en creatiever en unieker zijn dan we denken.
Het idee van De Ideale Beslissing is irreëel en verlammend en onnodig.
Er is altijd alleen maar wat je nu weet en wat je nu voelt en wat er nu is, en daar moet je het mee doen.
Het goede nieuws?
Dat is meer dan genoeg.
“Ja maar…”
“ Ja maar Marnix, hoe voorkom je nou dat je heel impulsief alles omgooit, gedreven door een woeste tijdelijke aandrang, een verlangen in het moment, een oprisping van het ego dat weer ‘ns ontevreden is?”
“Hoe weet ik of het menens is?”
Het gaat om het gevoel.
Een gevoelsmatig, zuiver en stevig weten dat losstaat van je emoties.
En je weet het verschil dondersgoed, je ként het.
Wat écht belangrijk is voelt nooit opgefokt en onrustig en alsof je nu móet beslissen, nooit complex of pijnlijk of zwaar, nooit spectaculair of dramatisch.
Wat écht wezenlijk is voelt altijd ontspannen, vanzelfsprekend, moeiteloos en zonder angst, heel licht en bijna neutraal, zelfs.
Je wéét het, niet met je verstand, maar met dat wat er altijd is geweest in de achtergrond, terwijl het nerveuze, kwetsbare poppetje dat jij lijkt te zijn zich ondertussen druk liep te maken.
Je weet het, nét onder de dwangmatige herrie die veroorzaakt wordt door de computer in je hoofd die zich veilig door het leven probeert te Googelen.
Je weet het met je hart: het is simpel, solide, duidelijk, niet opdringerig maar vanzelfsprekend en warm en vertrouwd en natuurlijk.
En als je op basis van dát weten een knoop doorhakt krijg je misschien niet wat je op dat moment wilde of hoopte, maar wel altijd wat goed voor je is, en in élk geval wat je aankunt (want je kunt alles aan).
Vergeet het idee dat je met deze beslissing jouw leven en dat van anderen voorgoed kunt verkloten (een behoorlijk arrogante insteek, trouwens).
Vergeet dat er zoiets zou bestaan als ‘zekerheid’, dat het allemaal om leven en dood gaat (zelfs als dat alleen maar gaat om de dood van wie jij dénkt te zijn).
Na elke keuze komt weer een nieuwe, en dan opnieuw een, en nog een.
En elke dag, elk moment, is er de mogelijkheid dat je nieuwe inzichten krijgt, dat je anders leert denken over jou en het leven, dat je behoeftes verschuiven, dat niets meer is zoals het was en alles ineens in een volkomen ander licht baadt.
Er is uiteindelijk niets dat jou voorgoed in de ellende kan storten, er is niets dat je dag na dag vol schaamte met je mee zal moeten slepen tot je je laatste adem uitblaast, ook al lijkt dat misschien zo op dit moment.
Hele volksstammen hebben dezelfde dilemma’s als jij voor hun kiezen gehad, en ongeveer iedereen slaat zich er uiteindelijk doorheen en maakt er het beste van, simpelweg door verder te leven en niet te blijven hangen in een angstige projectie, of het idee dat jij de persoon bent die dit perfect moet zien te fixen.
Je menselijkheid zal continu overal problemen zien, maar je goddelijkheid (dat wat planetenstelsels, vleermuizen, Magnums Almond en het kleine poppetje dat jij bent heeft gecreëerd) wéét dat er nooit echt iets kan gebeuren.
Maar wel wat móet gebeuren.
Dus laat het geleuter verstommen, zie de drukte smelten, en weet dat je onderdeel bent van iets dat moeiteloos weet waar het nu tijd voor is.
En als het dan eindelijk stil is, als het dan eindelijk even rustig is en je met jezelf zit in kostbare zoete vrede, dan weet je precies wat je moet doen.
Doe dát.
.
